Ή εμείς ή τίποτε
Ο Μπολσεβικισμός ως ιστορικό φαινόμενο μπορεί να διαιρεθεί σε δύο μέρη. Από τη μια, το δογματικό πεδίο διαφόρων προμαρξιστικών σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών οραμάτων και θεωριών, που συνυπήρχαν παράλληλα με τον μαρξισμό και συνέχισαν να υπάρχουν ως διανοητικά μοτίβα, ακόμη και μετά την επιβολή του μαρξισμού ως τελικής ιδεολογίας. Τούτο το αρχικό στάδιο μπορούμε να το ονομάσουμε «πρόπλασμα του Μπολσεβικισμού». Το δεύτερο στάδιο είναι η ενσάρκωση αυτού του σχεδίου στην απτή ιστορική πραγματικότητα με την μορφή της Ρωσσικής σοσιαλδημοκρατίας, αργότερα του κομμουνιστικού κόμματος και, σε τελικό στάδιο, της ιστορίας του σοβιετικού κράτους και του κυβερνώντος κόμματος. Το πρώτο μέρος είναι αναμφισβήτητα ευρύτερο από το δεύτερο και το υπερβαίνει, όπως κάθε σχέδιο υπερβαίνει την εκτέλεσή του. Αλλά, δεν γίνεται να κατανοήσουμε το ένα χωρίς το άλλο. Η εφαρμογή δεν έχει νόημα, αν δεν ξέρουμε το σχέδιο. Από την άλλη, ένα σχέδιο χωρίς εφαρμογή είναι μια αφηρημένη θεωρητική κατασκευή – οι πιθανές εφαρμογές του μπορεί να είναι καλύτερες ή και χειρότερες από το ίδιο το σχέδιο κι αυτό εξαρτάτε από τις εκάστοτε συνθήκες.
