30 września 2022 roku okazał się przełomową datą w historii. Tego dnia wszystkie ostatnie wydarzenia, już wcześniej mające ogromne znaczenie, dosięgły punktu kulminacyjnego. 30 września ważne było wszystko – nie tylko słowa, czyny i podpisy, lecz również to w jakiej to wszystko odbyło się formie, z jakim wyrazem twarzy i tonem głosu.
Wciągu ostatnich kilku dni na Ukrainie doszło do znaczących zmian układu sił. Trzeba się nad tym całościowo pochylić. Kontrofensywa Kijowa zakończyła się porażką w regionie chersońskim, lecz sukcesem w obwodzie charkowskim. Właśnie sytuacja na Charkowszczyźnie i wymuszone wycofanie się sił sojuszniczych stanowi przełomowy moment. Jeśli odłożymy na bok efekty psychologiczne i całkowicie uzasadnione zmartwienia patriotów, warto i tak stwierdzić, że w całej historii Specjalnej Operacji Wojskowej (SOW) doszliśmy do punktu bez odwrotu.
Specjalna Operacja Wojskowa (SOW), poza wszystkim innym, oznacza bezpośrednie starcie Rosji z Zachodem, jako dwóch cywilizacji.
Rosja znajduje się dziś w bardzo szczególnym stanie. Przypomina on rozkrok pomiędzy zamkniętą już przeszłością a jeszcze nie rozpoczętą, choć właściwie rozpoczętą, lecz wciąż nieuświadomioną i niezaakceptowaną przyszłością.
Rzecz dotyczy najbardziej fundamentalnych spraw: stosunku Rosji do procesów globalnych i, przede wszystkim, do kolektywnego Zachodu.
Dwa etapy historii postradzieckiej
Po rozpadzie Związku Radzieckiego przechodziliśmy przez dwa etapy:
W 1992 roku w jesiennym numerze magazynu „Parameters”, wydawanego przez Akademię Wojskową Stanów Zjednoczonych, opublikowany został programowy artykuł zawodowego oficera, zastępcy szefa amerykańskiej misji wojskowej na Sri Lance, Stevena P. Manna, pod znamiennym tytułem Teoria chaosu i myślenie strategiczne (Chaos Theory and Strategic Art). W tekście tym zaproponowano zastosowanie logiki nieliniowej badanej przez naukowe teorie chaosu w strategii militarnej. Nieco później takie właśnie podejście zajmie wiodącą rolę w teorii wojen sieciowo-centrycznych (networks warfare). W pewnym sensie to właśnie te wojny stanowią praktyczną implementację podstawowych zasad teorii chaosu w sferze wojskowej. Wojny sieciowo-centryczne to wojny chaosu. Oczywiście, chaos jest tu rozumiany w duchu współczesnej fizyki, czyli jako obszar analizy nieliniowych systemów nierównowagi, bifurkacji, probabilizmu i procesów. Ma on jedynie pośredni związek z pojmowaniem chaosu w filozofii, teorii polityki i stosunków międzynarodowych.
Red. Jan Engelgard rozmawia z Konradem Rękasem o kontrowersjach, mitach i przekłamaniach wokół postaci i myśli Aleksandra Dugina.
Warto zbadać jedno z zagadnień dotyczących chaosu w kontekście Specjalnej Operacji Wojskowej (SOW) – to zastosowanie teorii chaosu w sztuce wojennej. I nie chodzi tu o przypadkową konstrukcję, czy zwykłą obserwację działań zbrojnych na froncie ukraińskim. To coś znacznie więcej.
Od czasu do czasu trzeba nazwać rzeczy po imieniu. Niedopowiedzenia i półprawdy stwarzają labirynty dwuznaczności, które z kolei tworzą wiry i rwące potoki, gdzie prawda wietrzeje i się rozpuszcza. Idąc szlakiem koniunktury, słowa i wypowiedzi się zniekształcają. W końcu nikt nikomu nie wierzy i wszystko kończy się klęską.
30 września 2022 roku okazał się przełomową datą w historii. Tego dnia wszystkie ostatnie wydarzenia, już wcześniej mające ogromne znaczenie, dosięgły punktu kulminacyjnego. 30 września ważne było wszystko – nie tylko słowa, czyny i podpisy, lecz również to w jakiej to wszystko odbyło się formie, z jakim wyrazem twarzy i tonem głosu.
Wciągu ostatnich kilku dni na Ukrainie doszło do znaczących zmian układu sił. Trzeba się nad tym całościowo pochylić.
To, z czym mamy obecnie do czynienia na Ukrainie, to wojna. Nie ma już żadnej Specjalnej Operacji Wojskowej (SOW) – to, co mamy nazywa się wojną. Nie wojną Rosji z Ukrainą, lecz wojną kolektywnego Zachodu przeciwko Rosji.
Specjalna Operacja Wojskowa (SOW), poza wszystkim innym, oznacza bezpośrednie starcie Rosji z Zachodem, jako dwóch cywilizacji.
Nie chodzi tu tylko o ostry konflikt między państwami i ich interesami narodowymi. Taki konflikt możliwy jest nawet w przypadku, gdy uczestniczące w nim kraje mają podobne, a nawet identyczne systemy wartości. Tymczasem konflikt na Ukrainie to coś znacznie więcej.
Rosja znajduje się dziś w bardzo szczególnym stanie. Przypomina on rozkrok pomiędzy zamkniętą już przeszłością a jeszcze nie rozpoczętą, choć właściwie rozpoczętą, lecz wciąż nieuświadomioną i niezaakceptowaną przyszłością.
Niektórzy twierdzą, że liberalizm był skazany na porażkę od samego początku, a inni wskazują na korozyjny wpływ technologii na demokrację. Jak myślisz, co było fatalnym błędem liberalizmu?
W dobie globalizacji Zachód nie tylko staje się globalny i wszechobecny (co wyraża się w jednolitości światowych mód, powszechnym rozpowszechnieniu technologii komputerowych i informacyjnych, wszechobecnym ustanowieniu gospodarki rynkowej i liberalno-demokratycznych systemów politycznych i prawnych), ale w swoim jądrze, w centrum jednobiegunowego świata, zmienia również jakościowo „Bogatą Północ” z nowoczesności na ponowoczesność.
Specjalna Operacja Wojskowa (SOW) nierozłącznie związana jest z koncepcją „końca historii”.
Żyjemy w Rosji w warunkach archeomodernizmu. Niedawno ukazało się drugie wydanie mojej książki Archeomodern, w której dość dokładnie opisuję to zjawisko.
Władze i społeczeństwo przejmują się dzisiaj, oczywiście poza wojną, tym jak przystosować się do nowych warunków.
Wciąż nie możemy sobie do końca uświadomić tego, co stało się 24 lutego 2022 roku. Siła bezwładu wciąż sprawia, że nie wierzymy w to, co było nieuniknione od dość dawna, od pierwszych chwil po przejęciu władzy przez Władimira Putina, jeszcze w 1999 roku.
Rosja znajduje się dziś w bardzo szczególnym stanie. Przypomina on rozkrok pomiędzy zamkniętą już przeszłością a jeszcze nie rozpoczętą, choć właściwie rozpoczętą, lecz wciąż nieuświadomioną i niezaakceptowaną przyszłością.
Rzecz dotyczy najbardziej fundamentalnych spraw: stosunku Rosji do procesów globalnych i, przede wszystkim, do kolektywnego Zachodu.
Tematem numer jeden na świecie stało się wyjątkowo nie relacjonowanie rosyjskiej Specjalnej Operacji Wojskowej (SOW) i krachu zachodniej gospodarki, lecz postanowienie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych powracające do sprawy Roe versus Wade z 1973 roku dotyczącej unieważnienia konstytucyjnych gwarancji prawa do przerywania ciąży.
Teraz kwestia aborcji przeniesiona zostanie na poziom każdego ze stanów. Prokurator generalny stanu Missouri Eric Schmitt natychmiast oznajmił o wprowadzeniu zakazu aborcji. Doprowadziło to do wybuchu w Stanach Zjednoczonych, a cała globalistyczna ich część po otrzymaniu takiego ciosu wyszła z jękiem na ulice, wrzeszcząc, bezmyślnie paląc samochody i grabiąc sklepy. Moim zdaniem, to bardzo znaczące.
Chodzi o zasady. Wprowadzenie systemu bolońskiego stanowiło część szerszego projektu pełnej integracji Rosji ze zglobalizowanym światem, czyli przyjęcia wszystkich norm i reguł Zachodu, który uznaje się za wzorzec globalizacji.
Dotyczyło to nie tylko szkolnictwa, lecz stanowiło podstawową strategię rosyjskich władz od 1991 roku. Zarówno za czasów Borysa Jelcyna, jak i Władimira Putina, dostosowanie wszelkich sfer życia – szkolnictwa, gospodarki, kultury, nauki, polityki, technologii, mody, sztuki, wychowania, sportu, mediów – do norm współczesnego Zachodu było podstawowym celem liberalnych reform i głównym azymutem władz. Wprowadzenie systemu bolońskiego jest zaledwie niewielkim elementem tej totalnej strategii.
Specjalna Operacja Wojskowa (SOW) stanowi ostatni, decydujący akord procesu przejścia od świata jednobiegunowego ku światu wielobiegunowemu.
Rosyjska strategia skupienia się na Donbasie i wyzwoleniu Noworosji oraz pewne opóźnienie operacji z powodu zatwierdzonej przez Kijów nazistowskiej strategii terrorystycznej na wschodzie Ukrainy i wycofania wojsk rosyjskich z Kijowa skorygowały pierwotny plan. Przez chwilę wydawało się Zachodowi, że rosyjski atak się nie powiódł. W tej sytuacji polski scenariusz został odłożony.
Antonio Gramsci oparł swoją teorię, później znaną jako Gramscianizm, na swoim rozumieniu marksizmu i jego praktycznym ucieleśnieniu w historii. Jako marksista Gramsci był przekonany, że historia społeczno-polityczna jest całkowicie zdeterminowana przez czynnik ekonomiczny i, jak wszyscy marksiści, wyjaśnia nadbudowę (Aufbau) poprzez bazę (infrastrukturę). Społeczeństwo burżuazyjne jest w istocie społeczeństwem klasowym, w którym procesy wyzysku osiągają swój najbardziej skoncentrowany wyraz w postaci własności środków produkcji i przywłaszczania wartości dodatkowej powstającej w procesie produkcji przez burżuazję. Nierówność w sferze ekonomicznej (baza) i dominacja kapitału nad pracą stanowią istotę kapitalizmu i tym samym determinują całą semantykę społeczną, polityczną i kulturową (nadbudowę).
Jakie są decydujące czynniki przywrócenia prawdziwego imperium w Rosji?
Ale to prawo potęgi ogranicza się do dziedziny, w której działają prawa materialnego porównania i zestawienia. Przeniesienie tych kryteriów do sfery intelektualnej, duchowej to odmiana „rasizmu” i „etnocentryzmu”.
Nikt nie będzie mógł powiedzieć: nie, masz złą definicję, bo rusofobia dotyczy przede wszystkim Rosjan, więc to Rosjanie najlepiej wiedzą, czym jest, a czym nie. Potrzebujemy więc ustawy o rusofobii, która kategorycznie jej zabrania. Ale przede wszystkim Rosjanom potrzebna jest osobowość prawna, ich konsekracja w konstytucji jako naród samostanowiący na całym terytorium Rosji.
Co oznacza Ukraina? Na pierwszy rzut oka jest to jego państwo narodowe z jego (przypuszczalnie) racjonalnymi interesami, jego wartościami i ideałami narodowymi. Ukraina dostała szansę na stanie się państwem stosunkowo niedawno – w wyniku rozpadu ZSRR. Nie miał historii narodowej. Dlatego na pierwszy plan wysunęła się kwestia tożsamości. Na terytorium Ukrainy były dwa ludy – zachodni i wschodni. Pierwszy uważał się za niezależny etnos, drugi zaś był częścią wielkiego rosyjskiego świata, odciętego od niego tylko przypadkiem.
Ostatnia rzecz. Ważne jest, aby zrozumieć, że Rosja, która twierdzi, że walczy z nazizmem na Ukrainie i nalega na denazyfikację, w rzeczywistości działa z pozycji Czwartej Teorii Politycznej. Jest oczywiste, że Moskwa nie opiera się na liberalnym globalizmie, z którym przeciwnie, weszła w śmiertelną konfrontację. Liberalny Zachód i szerzej globalny kapitalizm pod rządami światowej oligarchii jest głównym wrogiem Rosji jako bieguna, cywilizacji i kultury. Walka o wielobiegunowość nie może opierać się na liberalizmie, czyli ideologii wroga.
Nasze zwycięstwo nie zależy tylko od heroicznych działań naszej armii, sukcesów planowania militarnego i strategicznego, materialnego wsparcia operacji, skutecznego zarządzania politycznego i administracyjnego wyzwolonych terytoriów itp. Zależy od tego, jak głęboko i całkowicie Rosja staje się Rosją. Dziś odwołanie się do Idei Rosyjskiej nie jest kaprysem władzy. Nawet komuniści sowieccy ustami Stalina w trudnej sytuacji krytycznej odwoływali się do narodu rosyjskiego, do Cerkwi prawosławnej, do Tradycji i naszej heroicznej historii. Dziś nic nie stoi na przeszkodzie.
Przejmowanie władzy przez prozachodnich nazistów na Ukrainie odbywało się etapami. Od początku lat 90. zaczęły powstawać ruchy i partie nacjonalistyczne, a propaganda wpływała na młodych ludzi, zaszczepiając w ich umysłach postawy rusofobiczne. W tym samym czasie tożsamość ukraińska przekształciła się w dwulicowego Janusa:
— liberalny uśmiech do Zachodu i
— nazistowski (Bandera, Szuchewicz) grymas nienawiści do Rosji.
Po pierwsze, interesy geopolityczne. Rosja kategorycznie odrzuca globalizm, jednobiegunowy świat i zachodnią hegemonię. W praktyce oznacza to twardy opór wobec ekspansji NATO na wschód i wszelkich innych form zachodniej presji na Rosję. Moskwa buduje wielobiegunowy świat, w którym odzyskuje swoje miejsce jako niezależny i suwerenny biegun. Wspiera ją w tym Pekin oraz szereg krajów islamskich i latynoamerykańskich. Indie również dryfują do podobnego modelu porządku światowego.
obliczu narastającego konfliktu Rosji ze Stanami Zjednoczonymi, NATO i całym Zachodem zwrócić należy uwagę na fakt, że mając do czynienia z Zachodem, mamy do czynienia ze zjawiskiem o głębokim i całościowym ideologicznym charakterze.
Wzrost napięć w stosunkach Rosji z Zachodem, szczególnie ze Stanami Zjednoczonymi, doszedł do punktu, w którym – niezależnie od tego, czy dojdzie do bezpośredniego starcia zbrojnego, czy nie – czerwone linie zostały już przekroczone nie tyle w sensie geograficznym, co w sferze cywilizacyjnej i ideologicznej. Bez znaczenia jest już to, czy wprowadzone zostaną sankcje (wojska) jednej strony przeciwko drugiej. Jest już jasne, że dokonało się fundamentalne i nieodwracalne zerwanie Rosji z Zachodem.
Rozmowy między Federacją Rosyjską a NATO doprowadziły do nowego poziomu konfrontacji. Rosja twardo nalega na zakaz przyjmowania do NATO krajów obszaru postradzieckiego, tymczasem Zachód upiera się przy swoim, proponując jedynie pewne zbędne, nieistotne, co najwyżej drugorzędne kroki.
Co istotne, stanowisko Moskwy jest tym razem nie reaktywne i pasywne, lecz ofensywne.
Zamieszki w Kazachstanie znów przykuły powszechną uwagę na problemy obszaru postradzieckiego. Jest oczywistym, że należy do nich podchodzić w sposób kompleksowy. Poprzedzające obecne wydarzenia i wciąż wykorzystywane do zwiększania napięcia w stosunkach z Zachodem twierdzenia o rzekomych przygotowaniach do „rosyjskiej agresji” na Ukrainie oraz wyznaczenie przez Władimira Putina „czerwonych linii” związane są właśnie z tym kontekstem geopolitycznym.
Eskalacja napięć w stosunkach Rosji ze Stanami Zjednoczonymi po objęciu urzędu prezydenta przez Joe Bidena, pogorszenie sytuacji wokół Ukrainy i wzrost niepokojów wokół rosyjskich granic (prowokacyjne działania NATO w basenie Morza Czarnego, agresywne manewry amerykańskich sił powietrznych w pobliżu rosyjskiej przestrzeni powietrznej itd.) – wszystko to można w całkowicie racjonalny sposób wyjaśnić z punktu widzenia geopolityki.
Geopolityczna katastrofa
10 grudnia z inicjatywy prezydenta Stanów Zjednoczonych Joe Bidena odbył się tzw. szczyt na rzecz demokracji, w którym wzięli udział przedstawiciele 110 krajów (na świecie jest ich 197). Nie możemy nie doceniać znaczenia tego wydarzenia.
W poszukiwaniu legitymizacji hegemonii
Ten ruch administracji Bidena stanowi próbę rewanżu amerykańskich neokonserwatystów dążących do obrony świata jednobiegunowego. Szczyt miał na celu stworzenie pozorów legitymizacji modelu jednobiegunowej hegemonii amerykańskiej.
Napisałem na ten temat kilka podręczników, cały szereg monografii i niezliczoną ilość artykułów. Mam nadzieję, że dziś wiele osób wie już, czym jest rywalizacja Cywilizacji Morza z Cywilizacją Lądu. Talassokracja i tellurokracja. Heartland i Rimland. „Wielka szachownica” (Zbigniew Brzeziński) i „wielka wojna kontynentów” (Jean Parvulesco). Eurazja kontra Atlantyka. „Kordon sanitarny” i blok kontynentalny.
Ostatni okres przyniósł zauważalną eskalację w stosunkach amerykańsko-rosyjskich. Już drugi raz od wiosny 2021 roku pojawiły się oczekiwania, że Kijów otrzyma od popieranego przez neokonserwatystów globalisty Joe Bidenazgodę ofensywę przeciwko Donbasowi. Wiosną jednak wszystko skończyło się na komicznej wizycie Wołodymyra Zełeńskiego w strefie tzw. operacji antyterrorystycznej oraz będących wyraźnym sygnałem ćwiczeniach rosyjskich sił zbrojnych na terytorium Rosji. To wystarczyło do przecięcia spekulacji.
Na naszych oczach praktycznie powstał już świat trójbiegunowy. Nie ma już znaczenia, która siła polityczna znajduje się u władzy w Ameryce; globaliści (jak obecnie Joe Biden) czy nacjonaliści (jak do niedawna Donald Trump). Możliwość zachowania światowej hegemonii Stanów Zjednoczonych nie zależy już od orientacji elit rządzących tym krajem. Chiny i Rosja stały się do tego stopnia oczywistymi suwerennymi podmiotami geopolitycznymi i cywilizacyjnymi, że nie sposób już temu zaprzeczać.
Putin jest pragmatykiem i realistą, który od początku swoich rządów starał się być jak najdalej od wszelkiej ideologii. To był właśnie jego znak firmowy: żadnych preferencji ideologicznych, za to powstrzymywanie wszelkich ideologicznych skrajności. To właśnie z tym związana jest całkowita nieokreśloność „Jednej Rosji”, w której zamiast idei mamy jakąś czarną dziurę.
Na naszych oczach rozpada się światowy ład jednobiegunowy. Słabnie on już od dawna (od 11 września 2001 roku), ale to właśnie rok 2021 ze szczytem niegasnącej pandemii koronawirusa, przyniósł pewne symboliczne wydarzenia, które świadczą o tym, że kres jednobiegunowości jest już nieunikniony. Już Donald Trump godził się na ład wielobiegunowy, nalegając tylko, by Stany Zjednoczone miały w jego ramach szczególny status. Było to dążenie całkowicie racjonalne i odpowiedzialne. Ale Trump został tak naprawdę obalony. Jego obalenia dokonali ci fanatyczni zwolennicy globalizmu, z którymi walczył on w swoim kraju.
Gdy dyskutowano o tym czy koronawirus istnieje, czy nie; o tym czy jest niebezpieczny, a nawet śmiertelnie niebezpieczny, czy nie, stałem (i nadal stoję) na następującym stanowisku: COVID jest śmiertelnie niebezpieczny, to nie zwykły wirus, lecz coś w rodzaju dżumy nowego pokolenia. Dlatego popierałem: a) lockdown; b) noszenie masek; с) izolację; d) opuszczanie miast; e) rezygnację ze spotkań i kontaktów; f) zamknięcie wszystkiego, co może (i powinno) być zamknięte; g) zakaz przemieszczania się; h) rezygnację z podróży i wielu innych rzeczy. Wszystko to decyzje niewygodne, nieprzyjemne i trudne, lecz w obliczu dżumy uzasadnione.
Jak już powiedziałem, ideologia polityczna nie może istnieć bez dystynkcji przyjaciel – wróg. Traci ona wówczas swoją tożsamość. Pozbawienie się wroga równoznaczne jest z ideologicznym samobójstwem. Ukryty i niezdefiniowany wróg nie wystarczał do legitymizacji liberalizmu. Liberałowie nie mieli wystarczającej siły przekonywania jedynie w oparciu o demonizowanie Rosji Putina i Chin Xi Jinpinga. Co więcej, uznanie, że formalny, ustrukturyzowany ideologicznie wróg istnieje wyłącznie poza liberalną strefą wpływów (demokracją, gospodarką rynkową, prawami człowieka, globalną technologią, totalnym usieciowieniem etc.) po stwierdzeniu momentu jednobiegunowego na początku lat 1990., byłoby równoznaczne z przyznaniem się do błędu. A zatem ten wewnętrzny wróg pojawił się w samą porę, dokładnie wtedy, gdy był najbardziej potrzebny. Był nim Donald Trump. Uosabiał on różnicę pomiędzy liberalizmem 1.0 a liberalizmem 2.0. Początkowo podejmowano próby wykazania związków pomiędzy Trumpem a „czerwono-brunatnym” Putinem. Poważnie zaszkodziło to jego prezydenturze, lecz było ideologicznie niespójne. Było tak nie tylko z uwagi na brak rzeczywistych jego relacji z Putinem i ideologiczny oportunizm Trumpa, ale również ze względu na to, że sam Putin jest w rzeczywistości bardzo pragmatycznym realistą. Podobnie, jak Trump, jest on populistą wyborczym; jest też raczej oportunistą, tak naprawdę niezainteresowanym kwestiami światopoglądowymi. Retoryka przedstawiania Trumpa jako „faszysty” była równie absurdalna. Przez to, że jego rywale polityczni używali jej zdecydowanie zbyt często, stworzyła ona wprawdzie pewne kłopoty dla niego, ale również okazała się niespójna. Ani sam Trump, ani jego ekipa nie składała się z „faszystów” czy przedstawicieli jakichkolwiek tendencji skrajnie prawicowych, które w społeczeństwie amerykańskim były od wielu lat marginalizowane i przetrwały wyłącznie jako rodzaj libertariańskiego rezerwatu czy kiczowatej kultury.
Jednak wiodącym motywem tej dyskusji nie była refleksja nad tym, co proponuje Dugin i jak ocenia obecną sytuację, ale przyczepienie się do tego, co komu w tym tekście się nie podoba, czego brakuje, a także zawiłe przesycone niezrozumiałymi terminami refleksje nad tym, czy ten obecny Dugin to czasem nie „zdradził” Dugina wczesnego. Innym z kolei brakowało w jego przesłaniu marksizmu i ekonomizmu a inni zarzucali mu, że marksizmu broni. Jedni uznali, że przeszedł na pozycje „konserwatywne”, inni, że jest nadal bolszewikiem.
Najnowsze przemyślenia Dugina poruszają wiele ciekawych zagadnień. Autor szuka źródeł szalejącego na świecie zła i sposobu na pokonanie globalistów. Manifest natychmiast przetłumaczono na wiele języków, przesłanie Dugina w błyskawicznym tempie zyskuje na popularności wśród antyglobalistów z różnych krajów, zaś w Polsce doczekał się już pierwszych polemik wśród inteligencji. Głównym zarzutem pod adresem Dugina jest to, że – o ile słusznie walczy z wszechwładzą globalistów, o tyle – marzy mu się wielobiegunowość w postaci wielkich mocarstw, gdzie znaczącą pozycję będzie miała imperialna Rosja i zabraknie przy tym miejsca dla państw narodowych, takich jak Polska. Nie podzielam tej obawy. Co więcej, choć sama zostałam ukształtowana w domu o tradycjach narodowych, to nie uważam, że zachowanie państwa narodowego jest naszym najważniejszym celem na tej wojnie. Ale o tym będzie w podsumowaniu.
„Manifest Wielkiego Przebudzenia” autorstwa rosyjskiego filozofa Aleksandra Dugina zdążył odbić się już pewnym echem w środowiskach antysystemowych w Polsce i nie tylko. W przeważającej części da się go interpretować w perspektywie ciągłości poglądów autora „Czwartej Teorii Politycznej”, acz, w porównaniu do jego poprzednich wypowiedzi, w „Manifeście...” pojawiają się też niepokojące przesunięcia akcentów, każące zachować sceptyczny dystans do obecnego zwrotu w refleksji Autora.
Zanim jednak owe przesunięcia akcentów unaocznimy, wskażmy na metodologiczny szablon i strukturalny rdzeń refleksji A. Dugina, narosło bowiem wokół tej kwestii w naszym kraju wiele nieporozumień. Na początku lat 1990. rosyjski filozof dał się poznać jako autor oryginalnej „syntezy” komunizmu i faszyzmu, nazwanej przez niego „narodowym bolszewizmem”.
